Cuốn sách dày 288 trang, là sự tiếp nối mạch sáng tác về đề tài chiến tranh và người lính mà tác giả gắn bó suốt nhiều thập kỷ qua.
Ký ức người lính biên giới Tây Nam
Sinh năm 1960, từng cầm súng tham gia quân tình nguyện Việt Nam tại chiến trường Campuchia từ năm 1978 đến 1983, tác giả Đoàn Tuấn mang theo ký ức về những năm tháng máu lửa ấy suốt hành trình cầm bút. Trước "Những ngọn khói bên đường", ông đã xuất bản "Mùa linh cảm", "Mùa chinh chiến ấy" và nhiều tập truyện ký, hồi ký về đồng đội, về cuộc chiến. Với ông, viết không chỉ là sáng tác, mà còn là một cách tri ân, là bổn phận với những người đã ngã xuống.
Tập bút ký lần này là những lát cắt giàu xúc cảm về người lính tình nguyện Việt Nam trên chiến trường biên giới Tây Nam. Không đi sâu vào diễn biến trận đánh, tác giả lựa chọn góc nhìn gần gũi hơn: Đời sống, tính cách, tình đồng đội và những giây phút riêng tư của người lính. Qua đó, hình tượng người lính hiện lên vừa bình dị, chân chất, vừa kiên cường, gan góc giữa bom đạn.
Con người phía sau khẩu súng
Điểm nổi bật trong "Những ngọn khói bên đường" là cách tác giả khắc họa những chi tiết nhỏ của đời lính: Những bữa cơm dã chiến, tiếng cười trong hầm pháo, trò đùa tinh nghịch giữa giờ nghỉ, một đoạn tình cảm chớm nở với cô gái Khmer, hay một vật kỷ niệm bình thường nhưng trở thành kỷ vật chiến trường. Những câu chuyện ấy cho thấy, người lính không chỉ là biểu tượng anh hùng mà trước hết là những con người bằng xương bằng thịt, với ước mơ giản dị về hòa bình, tình yêu và cuộc sống.
Trong những trang viết của tác giả Đoàn Tuấn, cái khốc liệt của chiến trường hiện diện rõ rệt: Pháo giội liên hồi, mìn gài dày đặc, những mất mát bất ngờ chỉ trong khoảnh khắc. Nhưng song song với đó, ông luôn nhấn mạnh sức mạnh tinh thần, sự lạc quan và tình cảm nhân văn mà người lính dành cho nhau cũng như cho nhân dân Campuchia. Đó là cách họ giữ cho mình niềm tin và nghị lực vượt qua.
Lời tri ân dành cho đồng đội
Một mạch cảm xúc xuyên suốt tập bút ký là nỗi day dứt về những đồng đội đã nằm lại nơi biên giới. Nhà văn Đoàn Tuấn viết như một cách thắp nén nhang tưởng niệm vô hình, giữ ký ức cho những gương mặt tuổi mười tám đôi mươi chưa kịp trở về. Ông từng nhiều lần trở lại nghĩa trang, đứng trước bia mộ đồng đội để gọi tên họ, để kể cho thế hệ sau về những con người ấy. Trong tác phẩm, ký ức về họ hiện lên không bi lụy mà lắng đọng, khiến bạn đọc cảm nhận sâu sắc sự hy sinh thầm lặng.
Điều làm nên sức nặng của tác phẩm chính là sự chân thực. Người viết đã trải qua, đã chứng kiến, đã cầm súng và nhìn thấy đồng đội ngã xuống ngay bên cạnh. Vì thế, mỗi chi tiết, mỗi ký ức trong sách đều mang sức thuyết phục, vừa gần gũi, vừa ám ảnh.
Ngôn ngữ ký họa giàu hình ảnh
Xuất thân là nhà biên kịch điện ảnh, Đoàn Tuấn có thế mạnh đặc biệt về ngôn ngữ hình ảnh. Chỉ vài nét chấm phá, ông đã gợi lên không khí chiến trường, phác họa chân dung người lính hay dựng lại cảnh đời thường. Những “ký họa” bằng chữ ấy tạo nên sức sống riêng, giúp bạn đọc như nhìn thấy, nghe thấy và chạm vào hiện thực lịch sử.
Mỗi đồng đội được nhắc tên trong sách đều hiện lên với cá tính rõ rệt: Người nóng nảy, người hài hước, người điềm đạm, người trầm lặng. Tất cả hợp thành một bức tranh đa sắc về thế hệ thanh niên Việt Nam ra trận những năm cuối thập niên 1970.
Từ chiến trường đến đời thường
Không chỉ viết về thời chiến, tác giả còn dành trang viết cho những người lính trở về. Họ hòa mình vào đời sống mưu sinh như bao người dân khác: Làm tài xế, đi biển, buôn bán... Nhưng trong sâu thẳm, ký ức chiến tranh vẫn luôn ở lại, theo họ trong từng giấc mơ, trong nỗi nhớ đồng đội. Viết về họ, Đoàn Tuấn mong muốn xã hội ghi nhớ, trân trọng những cựu binh lặng lẽ ấy.
Những ngọn khói bên đường góp thêm một tiếng nói vào dòng văn học viết về chiến tranh - hòa bình. Nó không chỉ tái hiện một giai đoạn lịch sử đặc biệt mà còn cho thấy sức mạnh của ký ức cá nhân trong việc gìn giữ ký ức tập thể. Với tác giả, viết là để không ai bị lãng quên; với bạn đọc, sách là lời nhắc nhở về cái giá của hòa bình.
Chân thực, giản dị và giàu nhân văn, tập bút ký của tác giả Đoàn Tuấn chắc chắn sẽ chạm đến trái tim người đọc, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay - những người sinh ra và lớn lên trong hòa bình nhưng cần hiểu rõ quá khứ để trân trọng hiện tại.
Nguồn https://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/nhung-ngon-khoi-ben-duong-but-ky-chien-truong-k-cua-nha-van-nguoi-linh-doan-tuan-1569401.ldo
Những cuốn sách “Văn Học Việt Nam” giàu ý nghĩa nhân văn mang đến cho bạn một cái nhìn sâu sắc về thế giới hiện thực, của cuộc sống. Xem tại đây
Theo Ngọc Dủ (laodong)