Thuật Trị Quốc Islam (Bìa Cứng)

Giới thiệu sách Thuật Trị Quốc Islam (Bìa Cứng)

Tư tưởng trị quốc của nhân loại cổ điển đã sản sinh ra nhiều mô hình lý tưởng hóa quyền lực: Quản Trọng định chế đạo trị trong Quản Tử, Lã Bất Vi kiến tạo “vương đạo” trong Lã thị Xuân Thu; Machiavelli mô tả chiến thuật duy trì quyền lực trong Il Principe, còn Hobbes đặt nền móng cho thể chế Leviathan bằng luận chứng về bản năng sinh tồn trong trạng thái tự nhiên. Song hành với các trục tư tưởng Đông - Tây ấy là một nhánh lớn nhưng thường bị quên lãng: tư tưởng chính trị Islam.

Siasset Namèh (Siyasatnameh) - một văn bản trị quốc được viết vào thế kỷ 11 bởi Nizām al-Mulk, vị tể tướng được xem là hiện thân của quyền lực hành chính mẫu mực trong thế giới Islam - là một trong những bản khai triển hoàn chỉnh nhất về mô hình trị quốc vừa dựa trên nền tảng tôn giáo, vừa mang tinh thần hành chính hiện đại. Trong suốt 900 năm, tác phẩm này đã đóng vai trò như “hiến pháp không chính thức” của đế chế Seljuk và ảnh hưởng sâu sắc đến các triều đại Islam kế tiếp, từ Ottoman đến Mughal.

Siasset Namèh là gì?

Một tổng luận trị quốc gồm 50 chương, trình bày toàn diện về các yếu tố thiết yếu để kiến tạo và duy trì một quốc gia: trật tự, công lý, giám sát quyền lực, đạo đức lãnh đạo, quản lý nhân sự, chính sách thuế, và giáo dục cộng đồng. Nhưng vượt khỏi chức năng của một cẩm nang quản lý, tác phẩm này còn là một bản di chúc đạo lý của một học giả chính trị cuối cùng trước khi bị ám sát trong một giai đoạn chuyển động bạo liệt của thế giới Islam trung đại.

Đặt Siasset Namèh vào bản đồ tư tưởng trị quốc toàn cầu

• Với phương Đông, Siasset Namèh đối thoại trực tiếp với “vương đạo” trong Lã thị Xuân Thu, chia sẻ mối quan tâm về một mô hình trị quốc đạo đức, nhân trị, đặt trên nền tảng trật tự vũ trụ và đạo lý tối cao.
• Với phương Tây, tác phẩm không tách biệt tôn giáo khỏi trị quốc như Quân Vương của Machiavelli, mà tích hợp thần quyền như một biểu tượng đạo lý hạn chế bạo quyền. Nếu Leviathan lập luận sự quy phục nhà nước để tránh hỗn mang, thì Siasset Namèh cho thấy khả năng kiến tạo trật tự từ chính lòng đạo – nơi vua là “người đại diện của Thượng Đế để gìn giữ hòa bình cho muôn dân.”

Những điểm nổi bật khiến Siasset Namèh trở thành trước tác trị quốc không thể bỏ qua:

Một hệ thống trị quốc có cấu trúc rõ ràng và tinh thần nhất quán

• Khác với những lời khuyên phân tán trong các thư tịch cổ, Siasset Namèh là một tổng thể có hệ trục: từ mô hình quân vương lý tưởng, thiết kế bộ máy hành chính, kiểm soát phân quyền, đến tổ chức hệ thống giáo dục và tinh lọc nguồn lực quân sự.
• Tất cả được vận hành dựa trên nguyên lý trung tâm: trật tự là điều kiện của thịnh trị, nhưng trật tự phải được đặt trên nền tảng đạo lý và công chính, chứ không phải là công cụ đàn áp.

Đưa thế giới Islam vào trung tâm thảo luận chính trị toàn cầu

• Trong khi phần lớn tư tưởng trị quốc được phổ biến tại Việt Nam đến từ văn hóa Trung Hoa hoặc phương Tây, Siasset Namèh mở ra một cánh cửa khác - Islam trung đại như một mô hình quản trị có lý luận đầy đủ, có chiều sâu đạo lý và khả năng vận hành bền vững.
• Đây là dịp để người đọc Việt Nam tiếp cận với một di sản chính trị lâu đời nhưng chưa từng hiện diện trong lịch sử học thuật bản địa.

Một bản khai triển sớm của khái niệm “accountability” (trách nhiệm giải trình)

• Cơ chế giám sát chéo, luân chuyển quan lại, kiểm tra đột xuất, ghi chép chứng từ chính xác – những điều tưởng như là sản phẩm của quản lý hiện đại - đã được Nizām al-Mulk triển khai gần một thiên niên kỷ trước.
• Những nội dung này hiện đang được trích giảng tại một số trường hành chính công và khoa lãnh đạo toàn cầu ở các quốc gia Islam như Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Malaysia.