Cuốn sách là tuyển chọn những bài viết mới sau năm 1998, bao gồm cả những báo cáo trong các hội thảo quốc gia và quốc tế, đã công bố và chưa công bố, vừa trích từ trong những sách đã xuất bản mà tác giả là chủ biên hay đồng tác giả, một số chương mục do chính ông viết phù hợp với chủ đề cuốn sách. Tất cả những bài viết đó được sắp xếp thành các chương sau:
- Chương I: Tính đa tuyến toàn bộ, toàn diện của lịch sử Việt Nam
- Chương II: Về những trung tâm văn minh và Nhà nước cổ đại trên lãnh thổ Việt Nam
- Chương III: Bước ngoặt lịch sử vào nửa đầu thế kỉ X
- Chương IV: Bước chuyển biến từ thời cuối Trần sang Lê sơ
- Chương V: Thắng lợi và thất bại của Tây Sơn
- Chương VI: Một số vấn đề về nông thôn và đô thị
- Chương VII: Thành Thăng Long - Hà Nội và di tích Hoàng Thành mới phát lộ
- Chương VIII: Một số sự kiện và nhân vật lịch sửChương IX: Sử học, Việt Nam học, Đông phương học, Quan hệ giao lưu văn hóa với thế giới
Mỗi bài viết và chương mục đã công bố đều mang tính độc lập của nó hoặc nằm trong cấu trúc của một cuốn sách khác, nay tách ra và bố cục lại theo một chủ đề và cấu trúc mới v.v…