Truyện Thánh Gióng nói về một cậu bé khác biệt với những đứa trẻ khác ở làng Gióng, cậu ở trong bụng mẹ 12 tháng rồi mới sinh ra, dù đã lên ba nhưng vẫn chưa biết nói, biết cười, biết đi.
Tiếng nói đầu tiên của cậu không phải gọi mẹ mà là gọi sứ giả được nhà vua giao cho nhiệm vụ đi tìm nhân tài cứu nước. Cậu ăn không biết no, lớn nhanh như thổi. Khi giặc đến cậu vươn mình trở thành một tráng sĩ, mặc trên mình chiếc áo giáp sắt, trên con ngựa sắt cậu cầm chiếc roi cũng bằng sắt xông ra đánh tan lũ giặc Ân dám xâm lăng nước ta.Kết thúc trận đánh, giặc Ân tan cậu cùng ngựa đến chân núi Sóc Sơn mà bay về trời.
Từ những thực tế mà lịch sử ghi lại về các cuộc đánh giặc của ông cha ta, thấy được hình tượng Thánh Gióng được thần thánh hóa để trở thành nhân vật anh hùng, mang tinh thần ý chí quật khởi trong cuộc chiến chống giặc ngoại bang xâm lược.