Cuộc sống của cả xã hội bị đảo lộn khi chiến tranh ập đến. Với trẻ em đó quả là một thử thách hết sức khắc nghiệt. Các em buộc phải thích nghi với cuộc sống kham khổ và thiếu thốn, đặc biệt với các em học sinh ở thành phố khi phải sơ tán về nông thôn. Các em tham gia đào hào giao thông, đào hầm trú ẩn, học đan mũ rơm, tự làm lấy bánh mì... Hành trang đến trường của trẻ em thời chiến ngoài sách vở còn có túi cứu thương cá nhân và mũ rơm đội đầu. Vượt lên những khắc nghiệt của chiến tranh, các em vẫn chăm ngoan và học giỏi. Trong cuộc sống gian khổ và bom đạn ác liệt của cuộc chiến, nhiều tài năng tuổi thơ Việt Nam vẫn vươn lên và toả sáng. Có thể thấy, sức sống mãnh liệt, bản lĩnh và ý chí tuyệt vời của người Việt Nam ngay từ trẻ em.
Cuốn sách là kết quả của việc làm đầy tình nghĩa mà Hãng tin truyền hình NDN (Nihon Denpa News) của Nhật Bản dành cho chúng ta. NDN chính là hãng truyền thông quốc tế đã đề nghị với Bác Hồ được có mặt tại Việt Nam để phản ánh cuộc chiến tranh chính nghĩa của nhân dân ta chống đế quốc Mĩ xâm lược và đã được Bác mời vào. Các phóng viên của hãng đã lăn lộn khắp các vùng miền nước ta, ghi lại những thước phim, bức ảnh vô giá về những ngày khói lửa, trong đó có rất nhiều hình ảnh phản ánh cuộc sống của lứa tuổi thiếu nhi – những trẻ em trong thời chiến. Sau nhiều năm hợp tác gắn bó với Nhà xuất bản Kim Đồng, hãng đã có nghĩa cử trao lại cho Nhà xuất bản toàn bộ những tư liệu vẫn lưu giữ về Việt Nam - những tấm phim âm bản, dương bản và những thước phim được thực hiện trong suốt những năm tháng chiến tranh ấy.
Một vinh dự to lớn và cũng là một trách nhiệm nặng nề đối với Nhà xuất bản Kim Đồng khi tiếp nhận những tư liệu vô giá của NDN. Làm sao để phát huy được tốt nhất, để không làm uổng phí công lao và thiện ý của bạn bè, và quan trọng hơn, để đưa được những hình ảnh ấy đến với cuộc sống hôm nay, đến với lứa tuổi nhỏ được sinh ra trong hòa bình nhưng đều có chung cội nguồn với quá khứ hào hùng của ông cha, để các em càng thêm thấm thía về giá trị của hòa bình mà mình được hưởng, và càng biết tin yêu, trân trọng cuộc đời! Sự thôi thúc đã dẫn đến một ý tưởng.
Cuốn sách cũng là kết quả của sự hợp tác giữa Nhà xuất bản Kim Đồng cùng báo Thiếu niên Tiền phong, Thông tấn xã Việt Nam và Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh. Những năm chống Mĩ, cũng như các cán bộ biên tập của Nhà xuất bản, các phóng viên nhiếp ảnh thường xuyên đến với những nơi chiến tranh ác liệt nhất, để ghi nhận và phản ánh vào trong cuốn sách, bức ảnh của mình những hình ảnh chân thực về cuộc sống của người dân, trong đó có đối tượng cần được nâng niu nhất, cần được bảo vệ nhất và cũng cần được tôn vinh nhất là các em thiếu nhi. Cũng như những tư liệu hình ảnh của các đồng nghiệp Nhật Bản ở NDN, những bức ảnh đó rất nên và rất cần được đưa đến với cuộc sống hôm nay.
***
When the war came, people’s life fall into complete chaos. And for children, it was even more of a challenge. They had to adapt to a hard life where most of their essential needs were cut short, which was particularly difficult for those from big cities moving to the countryside. Beside learning, they had to dig trenches and cellars for their own class, learned how to weave their own straw hats, and to cook their own meals... Apart from textbooks, they had to bring along to school a first-aid kit and a straw hat.
Despite all this cruelty of war, they were still good children and pupils. That proves the formidable will, endurance and heroic spirit of Vietnamese people even since childhood.
The book is special for it is the result of a kind deed from NDN (Nihon Denpa News) international television news agency Japan. NDN was the international news agency proposed to uncle Hồ to be present in Vietnam in order to reflect Vietnamese people’s just war against the American aggressors, and their proposal was accepted. NDN correspondents struggled with obstacles in all regions of our country in order to capture priceless footages and photos that presented those days in the fierce war and many of which reflected the life of children during the war. After so many years of close collaboration with Kim Dong Publishing House, NDN recently has handed over all stored documents about Vietnam in both negative and positive films, as well as footages recorded during the war periods.
It is a great honor as well as a weighty responsibility for Kim Dong Publishing House to receive such valuable documents from NDN. Our Publisher has acknowledged the challenging tasks of strongly promoting, treasuring the great merit and intention from our partner, as well as bringing those images to present life, to children who were born in peace time. Children of our country, no matter when they were born, are all descendants of the same ancestors whose history was victorious, therefore they should thoroughly comprehend the worth of peace that they were given, and truly cherish and appreciate the life that they are living. This urge has led to an idea.
This book is the result of an effective cooperation among Kim Dong Publishing House, Young Pioneers Newspapers, Vietnam News Agency, and War Remnants Museum. During the war against the American aggressors, photographic reporters constantly visited the most fierce war zones to record and reflect the realistic images of people’s lives,including the lives of children who needed to be cherished and well protected, as well as honored the most,into books and photos. Together with photographic documents given by colleagues from NDN, those above-mentioned photos should and need to be brought to today’s life.