“Mùi bàng chín” là một tập hồi ký đầy xúc động của tác giả Ngô Thị Huyền Thanh, kể về hành trình trưởng thành của cô từ một cô bé con cho đến khi trở thành thiếu nữ. Lấy bối cảnh tại một vùng quê đồng bằng Bắc Bộ vào thời bao cấp sau năm 1954, cuốn sách là một bức tranh sống động về cuộc sống tuy nghèo khó, thiếu thốn nhưng luôn chan chứa tình yêu thương gia đình và những niềm vui bình dị.
Tuổi thơ trong gian khó và ngôi nhà ven sông
Câu chuyện mở đầu với hình ảnh cô bé Thanh An sống cùng bố mẹ và ba anh chị trong một gian nhà cũ lụp xụp vốn dành cho gia nhân, chỉ rộng khoảng 15 mét vuông. Cuộc sống thời bao cấp được khắc họa chân thực qua những bữa cơm độn sắn, khoai khô , những bộ quần áo cũ được mẹ vá lại khéo léo , và cả những trò chơi sáng tạo của anh em để vượt qua cơn đói, như món "rau xào không mỡ" huyền thoại. Dù vất vả, tuổi thơ của An vẫn đầy ắp tiếng cười và sự ấm áp, đặc biệt là tình yêu thương vô bờ của người cha, người luôn coi cô là "công chúa" nhỏ.
Những rung động đầu đời và biến cố
Khi bước vào tuổi thiếu niên, An trải qua những rung động trong trẻo đầu đời với một cậu bạn cùng bàn. Cuộc sống êm đềm của cô bị xáo trộn bởi một tai nạn giao thông nghiêm trọng khiến cô suýt mất mạng. Chính trong thời gian dưỡng bệnh, tình bạn sâu sắc giữa An và một cậu bạn khác tên Tùng (người mà cô hay gọi là "ĐỒ DỞ HƠI") dần nảy nở qua một chùm bàng chín và lời nhắn gửi trong ngăn bàn.
Sóng gió lớn nhất ập đến khi gia đình An rơi vào cảnh khánh kiệt do mẹ cô tham gia chơi hụi và bị vỡ nợ. Họ mất đi ngôi nhà ven sông, phải bán hết tài sản và chuyển đến ở tạm trong một chái nhà cạnh chùa. Giữa lúc gia đình đang đối mặt với khó khăn chồng chất, An lại nhận thêm cú sốc khi thi trượt đại học trong lần đầu tiên.
Vươn lên từ nghịch cảnh
Tuy nhiên, cuốn sách không chìm trong bi lụy. Thay vào đó, nó là một bài ca về sự kiên cường. Gia đình An không gục ngã; mẹ cô bắt đầu công việc bán bánh rán để mưu sinh, và cả nhà cùng chung sức lao động. An cũng không từ bỏ, cô quyết tâm ôn thi lại, tham gia vào "lớp 13" cùng những người bạn đồng cảnh ngộ. Trong hành trình đó, tình bạn với Tùng ngày càng trở nên khăng khít, khi cậu luôn lặng lẽ đạp xe đi cùng cô trong những buổi học thêm tối muộn.
Cuốn sách khép lại với những hoài niệm về "thời hoa mộng", về tình bạn trong sáng và sâu đậm giữa An và những người bạn thân. Hình ảnh chùm bàng chín trở thành một biểu tượng xuyên suốt, đại diện cho những ký ức ngọt ngào, thơm thảo và quý giá, là thứ đã nuôi dưỡng tâm hồn tác giả và giúp bà vượt qua mọi giông bão của cuộc đời.
Trích dẫn sách Mùi Bàng Chín
Tôi mơ mình đang bồng bềnh trôi trên những đám mây và hái sao trên trời kết thành vương miện công chúa... Tôi phát hiện ra đám mây bồng bềnh đưa tôi lên trời thực ra là đôi tay của bố đang ẵm tôi vào giường. Tôi tin bố sẵn sàng hái sao trên trời cho tôi kết làm vương miện. Tôi là công chúa bởi vì bố là một vị vua.
Vào thời bấy giờ, trẻ con bảy tuổi sẽ được đến trường học lớp Vỡ Lòng tương đương với lớp 1 bây giờ. Tôi không hiểu tại sao người ta lại dùng một cái tên đầy ‘mùi bạo lực’ như thế… Có lẽ người lớn mong chúng tôi ‘vỡ mộng’ khi cứ tưởng trường học… là một cái gì đó rất thơ mộng, lãng mạn và đầy tính nhân văn.