Trong truyền thống sử học Việt Nam thời kì quân chủ, việc biên soạn chính sử luôn giữ vị trí đặc biệt quan trọng, vừa để ghi chép các sự kiện lịch sử, vừa nhằm xác lập tính chính danh và củng cố nền tảng tư tưởng cho triều đại. Sang thời Nguyễn, công cuộc ấy được nâng lên một tầm cao mới với sự ra đời của Quốc sử quán vào năm 1821. Đây là cơ quan chuyên trách biên soạn quốc sử, quy tụ nhiều danh thần, học giả uyên bác, được tổ chức chặt chẽ và hoạt động liên tục trong nhiều thập kỉ. Kết quả là nhiều bộ chính sử lớn của nhà Nguyễn đã ra đời.
Quyển Hai bộ chính sử về Đàng Trong này chủ yếu phiên dịch và giới thiệu hai bộ Đại Nam Thực lục Tiền biên và Đại Nam Liệt truyện Tiền biên, đều do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn.
Đại Nam Thực lục Tiền biên (in năm 1844), chuyên chép về sự nghiệp của các chúa Nguyễn từ đời Thái tổ Nguyễn Hoàng đến đời Duệ Tông Phước Thuần. Đây là giai đoạn lịch sử đặc biệt, khi đất nước bị chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài, song đồng thời cũng chứng kiến quá trình Nam tiến mạnh mẽ, mở rộng lãnh thổ xuống vùng Thuận - Quảng, rồi vào tận Nam Bộ. Những trang thực lục đã ghi chép một cách hệ thống các hoạt động quân sự, chính trị, ngoại giao, kinh tế, văn hóa của chính quyền các chúa Nguyễn; từ việc tổ chức bộ máy hành chính, phòng thủ biên cương, cho tới việc thiết lập quan hệ với Chân Lạp, Xiêm La và các quốc gia láng giềng. Nhờ đó, Đại Nam Thực lục Tiền biên không chỉ có giá trị về mặt chính trị - lịch sử, mà còn là nguồn tư liệu quan trọng để nghiên cứu địa lí, dân cư, văn hóa và tiến trình mở cõi của dân tộc.
Đại Nam Liệt truyện Tiền biên (in năm 1852), ghi chép sự tích, công trạng của khoảng 300 nhân vật lịch sử Đàng Trong, được biên soạn trong bối cảnh nhà Nguyễn đã thống nhất giang sơn, xác lập chủ quyền và hệ thống chính trị ổn định trên toàn lãnh thổ đất nước. Bởi vậy, việc dựng lại gốc nguồn, truy nguyên công đức tổ tiên và ghi chép hành trạng các bậc tiền nhân không chỉ là hoạt động sử học, mà còn là việc khẳng định sự chính danh của triều đại. Với quan điểm “sử để răn, để soi” cùng lối văn ngắn gọn, sáng sủa, Quốc sử quán triều Nguyễn đã tạo nên một tác phẩm cĩ giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học.
Các bộ chính sử do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn, trong đó có hai bộ Đại Nam Thực lục Tiền biên và Đại Nam Liệt truyện Tiền biên giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Không chỉ là nguồn tư liệu căn bản cho việc nghiên cứu lịch sử dân tộc, chúng còn thể hiện tầm vóc của một nền sử học được tổ chức quy củ, mang ý thức ghi chép, gìn giữ và truyền thừa lịch sử một cách có hệ thống, có phương pháp và có tư tưởng. Hai bộ Đại Nam Thực lục Tiền biên và Đại Nam Liệt truyện Tiền biên là những tác phẩm mở đầu, phản ánh giai đoạn hình thành cơ nghiệp của họ Nguyễn ở Đàng Trong. Đây là giai đoạn lịch sử đặc biệt, đánh dấu quá trình Nam tiến, khai phá phương Nam, thiết lập chính thể Đàng Trong song song với Đàng Ngoài của họ Lê Trịnh, đồng thời là thời kỳ phát triển rực rỡ về kinh tế, quân sự và văn hóa. Những biến động, thăng trầm, công cuộc mở đất cùng hệ thống chính trị - xã hội của Đàng Trong được phản ánh trong hai bộ chính sử này một cách sinh động và có chiều sâu, giúp người đọc hôm nay hiểu rõ hơn về một phần không thể tách rời của lịch sử Việt Nam.