Bạn đã bao giờ rơi vào cảm giác hoảng loạn khi không tài nào nhớ nổi tên của một diễn viên trong bộ phim vừa xem tuần trước?
Hay khi “vô tình” gác chiếc kính cận lên đầu để rồi sau đó mất gần nửa tiếng đi tìm chiếc kính của mình cho đến khi có người nhắc: “Thế cái gì trên đầu kia?”
Hay có những lúc bước vào một căn phòng chỉ để ngẩn ngơ một hồi rằng: “Ủa, mình đang định làm gì ấy nhỉ?”
Đó là những khoảnh khắc nhỏ, dù chỉ thoáng qua thôi nhưng cũng đủ khiến ta bối rối. Và nếu những khoảnh khắc ấy lặp lại thường xuyên, chúng dễ dàng biến thành nỗi lo: liệu trí nhớ của mình có đang xuống dốc? Liệu đó có phải là dấu hiệu sớm của Alzheimer hay sa sút trí tuệ?
Trong “Mình định làm gì ấy nhỉ?”, Lisa Genova - Tiến sĩ khoa học thần kinh, đồng thời là tác giả của cuốn sách “Still Alice” (Vẫn là Alice), kịch bản gốc đem lại giải Oscar cho diễn viên Julianne Moore, đã nhẹ nhàng trấn an người đọc rằng: phần lớn những lần “quên” ấy là hoàn toàn bình thường, và việc lãng quên là một phần tự nhiên của con người.
Cuốn sách là một hành trình khoa học nhưng không hề khô khan, đi sâu vào cách ký ức được hình thành, lưu trữ và truy xuất trong não bộ. Genova giải thích vì sao có những ký ức chỉ tồn tại trong vài giây ngắn ngủi, như một mã PIN vừa nhập cho tài khoản ngân hàng mới, trong khi những ký ức khác lại theo ta suốt đời, như ngày cưới hay lần đầu tiên con bạn biết đi. Nói cách khác, bà giúp người đọc phân biệt rạch ròi giữa “lãng quên” và “quên bệnh lý”.
“Chúng ta sẽ không bao giờ biết trọn vẹn sự thật về những gì đã thực sự xảy ra.”
Tác giả nhấn mạnh rằng, ký ức của chúng ta vừa sống động, vừa mong manh và không bao giờ hoàn toàn chính xác. Từ đó, cuốn sách mở ra những góc nhìn vô cùng mới mẻ về giới hạn của trí nhớ. Genova cho thấy bộ não là một cuốn bách khoa toàn thư tuyệt vời, và con người hoàn toàn có thể tác động đến việc mình nhớ hay quên thông qua giấc ngủ, cảm xúc, sự chú ý, căng thẳng và lối sống.
Cuốn sách đặc biệt chạm tới những ai đã từng chứng kiến Alzheimer tàn phá ký ức và bản sắc của người thân. Genova không né tránh nỗi sợ ấy, nhưng bà mang đến một thông điệp đầy hy vọng: chỉ khoảng 2% người mắc Alzheimer có yếu tố di truyền. Với phần lớn còn lại, lối sống sẽ tạo ra khác biệt. Vận động, ngủ đủ, ăn uống lành mạnh, thiền định, chánh niệm, lòng biết ơn và sự trắc ẩn, tất cả đều là những “liều thuốc” giúp não bộ khỏe mạnh hơn.
Điều quý giá nhất mà “Mình định làm gì ấy nhỉ?” mang lại không chỉ là kiến thức khoa học và các cách ta có thể làm để cải thiện trí nhớ - mà là một mối quan hệ mới với trí nhớ: Thay vì sợ hãi mỗi lần quên, ta học cách hiểu vì sao mình quên. Thay vì trách móc bản thân, ta đặt ra những kỳ vọng đúng đắn hơn cho não bộ. Khi hiểu được cách trí nhớ vận hành, với cả sức mạnh phi thường lẫn những điểm yếu khó chịu, chúng ta không chỉ nhớ tốt hơn, mà còn bình thản hơn khi quên.
Và đôi khi, chính sự bình thản ấy mới là điều có thể thay đổi cuộc đời của bạn.