Con Đường Da Cam là con đường mà chất da cam đi từ bàn giấy của những chiến lực gia quân đội Mỹ đến những cánh rừng Việt Nam và hủy diệt nhiều thế hệ người Việt. Có lẽ để tóm gọn 362 trang sách của Con Đường Da Cam thì chỉ cần một câu đó là đủ, một câu với gánh nặng, đau đớn, tuyệt vọng của những con người phải gánh chịu tội ác hủy diệt môi sinh…
Chất độc da cam là một chủ đề lịch sử nhưng thật đáng tiếc khi nó ít được các nhà sử học quan tâm. Trong hoàn cảnh đó, Con Đường Da Cam đã mở một cánh cửa để người đọc có thể nhìn thẳng vào toàn bộ sự thật thay vì những phần đề cập ngắn ngủi trong một số cuốn sách khác, hay trong những báo cáo khoa học ngắn gọn.
Có thể nói Con Đường Da Cam là một bức tranh toàn cảnh về một mặt khác của chiến trận, một chiến trường mà nơi đó, hệ sinh thái bị hủy diện bởi những mục tiêu có thể khiến người ta phẫn nộ. Và rồi hàng chục năm sau, khi chiến tranh đã qua đi rất lâu, thì người gánh chịu hậu quả chiến tranh lại là những con người vô tội - với bệnh tật, với những khối u, với những đứa con dị dạng, bất kể họ đã đứng trên chiến tuyến nào.
Đương nhiên, đây không thể là một cuốn sách để giải trí nhẹ nhàng và thật may là dù nó đầy rẫy nhưng từ ngữ chuyên ngành nhưng lại được viết ngắn gọn và dễ hiểu để không đánh đố người đọc. Và Con Đường Da Cam đã thực sự trở thành một con đường đưa người đọc ngược dòng lịch sử để hiểu hơn về một phần khác của chiến tranh, không có tiếng súng nhưng tràn đầy sự bất công, tắc trách và vô cảm.
CON ĐƯỜNG DA CAM
Chất độc da cam là cụm từ không xa lạ với người dân Việt Nam dù chiến tranh đã lùi xa hơn 30 năm. Không như nhiều tư liệu khác tập trung vào hậu quả các nạn nhân phải gánh chịu, cuốn Con đường da cam tiếp cận vấn đề này từ góc nhìn khoa học lẫn chính trị, phản ánh nguồn gốc, cơ chế hủy diệt thực vật của loại thuốc này, quá trình sản xuất và đưa vào sử dụng thuốc, phong trào phản đối sử dụng chất độc da cam của các nhà khoa học Mỹ cũng như ảnh hưởng của nó trong bối cảnh chiến tranh lạnh và phong trào bảo vệ môi trường ngày càng tăng.
Do tác giả - nhà nghiên cứu David Zierler lấy tư liệu từ các cuộc phỏng vấn sâu, các bộ sưu tập dữ liệu hiếm và tài liệu an ninh quốc gia mới nhất, nên Con đường da cam tuy mang màu sắc học thuật nhưng không khô khan mà ngược lại vô cùng sống động với ảnh minh họa cùng nhiều chi tiết rất thực và mới lạ, kịch tính về “hậu trường chính trị” và phong trào phản chiến đương đại: Hành động rải thuốc diệt cỏ tại Việt Nam đã làm sản sinh ra một thuật ngữ mới ngành môi trường, đó là gì? Vai trò của tổng thống Kennedy, Johnson và ông Ngô Đình Diệm trong chiến dịch rải thuốc diệt cỏ? Những chuyến khảo sát thực địa của đoàn khoa học Mỹ tới vùng rải thuốc đã nhìn thấy gì? Chính trường quốc tế tận dụng “con bài chiến tranh Việt Nam” này ra sao?
Con đường da cam không phải một cuốn sách giải trí nhẹ nhàng, nhưng các độc giả coi “sách là cánh cửa mở ra chân trời mới” chắc chắn tìm thấy ở tác phẩm này một công trình nghiên cứu nghiêm túc, đậm đặc thông tin và trên hết, cực kỳ lôi cuốn.