Nguyễn Trãi - Quốc Âm Thi Tập

Giới thiệu sách Nguyễn Trãi - Quốc Âm Thi Tập

Theo GS. Nguyễn Phong Nam, Quốc âm thi tập là “sự khởi đầu hoành tráng nhất, ấn tượng nhất” của thơ Nôm Việt Nam. Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi được xem như nhà thơ lớn đầu tiên viết thơ chữ Nôm, đồng thời cũng là người sáng tác thơ Nôm đoản thiên có số lượng nhiều bậc nhất trong nền thơ cổ điển dân tộc. Quốc âm thi tập có 254 bài thơ, được xếp theo bốn phần là Vô đề (188 bài), Môn thì lệnh (21 bài), Hoa mộc môn (34 bài), Môn cầm thú (7 bài). Trong đó, phần quan trọng và trọng tâm là phần Vô đề.

Đây là tập thơ theo thể thơ cách luật thất ngôn bát cú, phần lớn theo thể phổ biến bình thường, một số bài theo thể cải biên, pha câu lục ngôn, ngũ ngôn ở các vị trí không nhất định. Tập thơ này được viết bằng chữ Nôm – thứ chữ dựa trên kí hiệu chữ Hán có biến cải để ghi âm tiếng Việt. Có lẽ vì vậy mà lời thơ uyển chuyển, dung dị, gần gũi đời thường, gần với nếp cảm, nếp nghĩ dân tộc. So với thơ chữ Hán, tập thơ Nôm đại thành của Nguyễn Trãi có khả năng thể hiện sâu sắc tâm hồn dân tộc, cảm quan về thiên nhiên, quê hương, đất nước. Nhờ sử dụng ngôn ngữ dân tộc, Nguyễn Trãi có thể bộc lộ các cung bậc tình cảm, các sắc thái trữ tình, thế giới nội tâm và mọi nỗi ưu phiền một cách tự do, linh động. Quốc âm thi tập là thơ của người ẩn, cảnh sắc là cảnh sắc ở ẩn. Nguyễn Trãi như một lão nông tri điền say trong thiên nhiên thôn dã với tình yêu sâu sắc. Cùng với tình yêu thiên nhiên, tập thơ còn bộc lộ tình yêu con người, cuộc sống và nỗi đau buồn trước thế sự, lòng người hiểm hóc. Bên cạnh đó, cuộn chảy suốt Quốc âm thi tập là nỗi lòng ưu dân ái quốc, là dâng dậy tấm lòng của một con người luôn canh cánh nỗi tiên ưu với niềm khắc khoải chưa thấu thỏa, là vằng vặc vầng sáng của ý chí, của khát vọng hiến dâng mình cho đại sự nước nhà: Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn/ Dường như ta đà phỉ sở nguyền. Những tâm tình ấy, ý nguyện ấy đã được diễn tả bằng một thứ ngôn ngữ dân dã, không bị gò bó bởi thi luật thơ Đường mà phóng khoáng đầy bay bổng. Đúng là những câu thơ Nôm của Nguyễn Trãi có khi trần trụi, sần sùi như quặng quý còn vùi trong đất cát, có khi long lanh như ngọc bích đã qua tay người thợ kim hoàn chế tác.

Với Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi đã tạo nên một lối thơ vừa sâu sắc trí tuệ, vừa đậm đà bản sắc dân tộc. Trong bối cảnh văn hóa, văn học trung đại bấy giờ, thơ Nôm Nguyễn Trãi đã tiên phong, dẫn nguồn thơ Đường bám rễ vào hồn dân tộc. Quốc âm thi tập không chỉ đưa ta khám phá con người cá nhân trong thơ, tính chất đa dạng của hồn thơ Nguyễn Trãi, thấy được cái tôi nhà thơ trong đường biên giữa nhà tư tưởng và người nghệ sĩ mà còn giúp ta hiểu và trân trọng hơn về sự mới mẻ, sáng tạo trong tư duy thể loại của một tài năng vượt thời gian, không gian thời đại. Quốc âm thi tập xứng đáng được xem là thành tựu lớn vẻ vang mở đầu đầy ấn tượng cho dòng thơ Nôm nước nhà.