Lịch Sử Vương Quốc Phù Nam

Giới thiệu sách Lịch Sử Vương Quốc Phù Nam

Theo nhiều nghiên cứu của các sử gia, nhà khảo cổ thì Vương quốc Phù Nam không phải là một quốc gia thống nhất mà bao gồm nhiều bộ tộc sống rải rác. Đã có rất nhiều những nghiên cứu quan trọng và chuyên môn sâu về Vương quốc Phù Nam được các nhà khoa học người Pháp và người Việt Nam cùng nhau thực hiện vào những năm 40 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, Vương quốc Phù Nam vẫn còn rất nhiều bí ẩn lịch sử và nhiều vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu để làm sáng tỏ.

Cuốn sách Lịch sử vương quốc Phù Nam: 7 thế kỷ hình thành, phát triển, thịnh vượng và suy tàn là công trình tổng hợp toàn diện về Vương quốc Phù Nam – quốc gia cổ tồn tại hơn 7 thế kỷ (từ thế kỷ I đến VII) tại Đông Nam Á. Tác giả đã kết hợp nguồn tư liệu đa dạng: sử liệu Trung Hoa, bia ký khảo cổ, và kết quả khai quật di chỉ Óc Eo (Việt Nam) – Angkor Borei (Campuchia) để dựng lại bức tranh sinh động về vương quốc bí ẩn này.

Phần Mở đầu đặt nền móng bằng việc khẳng định tầm vóc lịch sử của Phù Nam: thời cực thịnh (thế kỷ II-III), lãnh thổ trải rộng khắp Đông Nam Á lục địa, bao trùm Nam Việt Nam, Campuchia, Nam Lào, Thái Lan, và bán đảo Malaysia. Trọng tâm là vai trò của di chỉ Óc Eo – Ba Thê (An Giang) – kinh đô đầu tiên (Na Phật Na) và cuối cùng của vương quốc, đồng thời là thương cảng quốc tế kết nối Trung Hoa, Ấn Độ, La Mã.

Phần Lịch sử – Địa lý đi vào những chủ đề như:

Tên gọi “Phù Nam”: Xuất phát từ phiên âm Hán Việt (扶南), có thể bắt nguồn từ "Bnam" (Núi) trong tiếng Khmer cổ, nhưng không tồn tại trong bia ký bản địa.

Cương vực: Được mô tả qua sử liệu Trung Hoa (Tư Mã Thiên, Khang Thái) – từ Biển Hồ Tonlé Sap (Campuchia) đến sông Mekong, với kinh đô chuyển dịch từ Vyādhapura (Angkor Borei) về Na Phật Na (Óc Eo) sau sự trỗi dậy của Chân Lạp.

Mô hình chính trị Mandala: Phù Nam không phải nhà nước tập quyền mà là liên minh các tiểu quốc (Na Phật Na, Vyādhapura, Đốn Tốn...) theo mô hình Ấn Độ, nơi quyền lực phân tán và các lãnh chúa địa phương duy trì quyền tự trị.

Biên niên sử các đời vua: Từ huyền thoại lập quốc (vua Kaundinya I kết hôn nữ thần Soma) đến các triều đại lừng lẫy như Phạm Sư Mạn (mở rộng lãnh thổ), Rudravarman (ủng hộ Phật giáo), và nguyên nhân suy vong do Chân Lạp thôn tính.

Phần Văn hóa – Văn minh làm nổi bật hai đặc trưng:

Giao thương toàn cầu: Óc Eo là trung tâm kết nối Con đường Tơ lụa trên biển, minh chứng qua đồng tiền La Mã, hạt thủy tinh Ba Tư, và hệ thống kênh đào dài 100km nối ra biển.

Ảnh hưởng Ấn Độ: Thể hiện qua nghệ thuật đóng thuyền (thuyền buồm 50 tấn), kiến trúc đền tháp (mô phỏng Mohenjo-daro), chữ Phạn trong hành chính, và kỹ thuật luyện kim.

Di vật khảo cổ: Phân tích hàng ngàn hiện vật tại Óc Eo – từ tượng thần Vishnu, Phật đứng, đến bình gốm Roman – khẳng định sự giao thoa văn hóa Đông – Tây.

Phần Tôn giáo nhấn mạnh sự song hành của Ấn Độ giáo và Phật giáo:

Bà-la-môn giáo: Thống trị thời kỳ đầu (thần Shiva được tôn thờ tại núi Ba Phnom), với nghi lễ hỏa táng và tục thờ “vua Núi”.

Phật giáo Đại thừa: Bùng nổ dưới thời Kaundinya Jayavarman (thế kỷ VI), thể hiện qua việc cử sư Sanghapala sang Trung Hoa dịch kinh, và bia ký ca ngợi Bồ tát Quán Thế Âm.

Trích dẫn Lịch Sử Vương Quốc Phù Nam

“Một yếu tố khác góp phần vào sự suy tàn của Phù Nam là do yếu tố chủ lực của nền kinh tế Phù Nam là thương mại đã đi xuống khi nghề đi biển có những cải tiến về mặt kỹ thuật, thuyền buôn vào thời điểm này đã có thể đi xa hơn và đến những vùng biển sâu hơn, ít có nhu cầu ghé lại Óc Eo. Thêm vào đó, trung tâm giao thương hàng hải đã dịch chuyển dần sang đảo Java, cộng thêm sự lớn mạnh dần lên của vương triều ở bán đảo Mã Lai và đảo lớn xung quanh biển Java.”

“Những người trị vì các vương quốc ở Đông Nam Á tích cực sử dụng những khía cạnh của Rajadharma – luật của vua (những tín ngưỡng Ấn Độ giáo và Phật giáo, quy tắc cùng tập quán của triều đình) để hợp pháp hóa sự cai trị của họ. Các vị vua cho xây dựng các thành phố như một sự tái tạo không gian linh thiêng bắt nguồn từ Ramayana và Mahabharata, chẳng hạn như Angkor, để khẳng định quyền lực của hoàng gia. Các vua ở Đông Nam Á thường xuyên lấy các tước hiệu dài từ tiếng Sanskrit và xây dựng các thành phố như Ayuthhaya ở Thái Lan, được đặt tên theo các thành phố trong sử thi Ấn Độ.”